لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : word (..doc) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحه : 8 صفحه
قسمتی از متن word (..doc) :
1
تاثیر تنش خشکی برمراحل مختلف جوانه زنی ارقام رایج کلزا
با توجه به نیاز غذایی کشور به روغن های خوراکی و اهمیت گیاه روغنی کلزا (Brassica napus L.) در تامین کمی و کیفی این نیاز، بررسی عوامل موثر بر جوانه زنی بذر این گیاه که نقش مهمی در استقرار، رشد و عملکرد نهایی دارد، لازم به نظر می رسد . محدودیت های خاک، تحت عنوان تنش های محیطی به گیاه صدمه می زنند و تنش خشکی یکی از تنش های محیطی رایج در کشور است که بر مراحل مختلف رشد و متابولیزم گیاه اثر می گذارد . اثر تنش خشکی بر جوانه زنی بذر؛ به رقم گیاهی، پتانسیل اسمزی آب، مدت زمان تنش و مرحله زمانی اثر تنش بستگی دارد
نظر به ضرورت مطالعه شرایط تنش خشکی در اکثر مناطق زراعی کشور و علم بر اینکه مراحل مختلف جوانه زنی، حساسیت های متفاوتی به خشکی دارند، این مطالعه با هدف یافتن زمان دقیق تر تاثیر تنش خشکی در مراحل مختلف جوانه زنی بذر ارقام رایج کلزا که در مناطق مختلف استان فارس ( سردسیری، گرمسیری و معتدله ) کشت می شوند، انجام گردیده است .
معرفی سه رقم انگور متحمل به تنش خشکی در استان قزوین
مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی قزوین
2
چکیده:
خسارت ناشی از گرما و کمبود آب، بر محصولات زراعی و باغی بر کسی پوشیده نیست. بنابراین در گیاهان زراعی و باغی،مخصوصاً درختان انگور( Vitis vinifera) که دچار شرایط نامطلوب تنشهای آبی میشوند، مقاومت به خشکی از نظر جلوگیری از کاهش عملکرد بسیار مهم خواهد بود. لذا شناسایی، انتخاب و استفاده از ارقام انگور متحمل در برابر تنشهای خشکی از موارد بسیار مهم و ضروری در برنامههای بهنژادی انگور میباشد. این طرح در بهار 1381 با بررسی ارقام بومی انگور استان قزوین شروع شد، که انتخاب بصورت غیر مستقیم و غربال ارقام متحمل به تنش خشکی بر اساس صفات مورفولوژیک بود. یعنی اینکه کلیه ارقام موجود از نظر صفات سازگار با تنش خشکی موردیررسی قرار گرفته و ارقام دارای صفات سازگار به تنش خشکی گزینش شدند. بدین منظور طرحی در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار طراحی و به مرحله اجرا در آمد، که ارقامی چون بیدانه سفید، بیدانه قرمز، میشپستان، شاهانی سیاه، چفته، گوهری، یزندایی، شاهانی پیکانی، یاقوتی، احمدی، سیاه انگور، ملایی سفید، ملایی قرمز، فخری، شاهرودی، صاحبی، مثقالی، شصت عروس، طلایی، عسگری و شلانگور شناسایی و یاداشتبرداری و مطالعات اولیه انجام گرفت که صفاتی چون ظرفیت نسبی آب برگ، قطر برگ، نسبت طول برگ به عرض آن،کرکدار بودن برگ و زمان رسیدن آنها اندازهگیری شده و مشاهدات بدست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که ارقام چفته، سیاه انگور و ملایی از نظر مورفولوژیکی متحمل به تنش خشکی شناخته شدند.که این ارقام می تواند جهت کشت وکار در مناطق کم آب مورد استفاده قرار گیرد.
واژههای کلیدی: استرس خشکی، متحمل به خشکی، انگور، Vitis vinifera
مقدمه:
خسارت ناشی از گرما و کمبود آب، بر محصولات زراعی و باغی بر کسی پوشیده نیست. بنابراین در گیاهان زراعی و باغی،مخصوصاً درختان انگور( Vitis vinifera) که دچار شرایط نامطلوب تنشهای آبی میشوند، مقاومت به خشکی از نظر جلوگیری از کاهش عملکرد بسیار مهم خواهد بود. لذا شناسایی، انتخاب و استفاده از ارقام انگور متحمل در برابر تنشهای خشکی از موارد بسیار مهم و ضروری در برنامههای بهنژادی انگور میباشد. اهداف این بررسی عبارتند از:
بررسی مقدماتی وضعیت مقاومت ارقام بومی انگور استان قزوین به تنش خشکی.
انتخاب غیر مستقیم و مورفولوژیک ارقام انگور مقاوم به تنش خشکی
تعیین مقاومترین ارقام انگور به تنش خشکی تحت شرایط تنش
3
زیلجیوان و همکاران . Zyl-Ji-Van et al
(1981) اولین تحقیق را در مورد تیمارهای آبی انگور انجام دادند. آنها دریافتند که در رقم چنین .Chenin
، حداکثر ریشه دهی در منطقه 300 الی 400 میلیمتری عمق خاک بوده و 90% تراکم ریشه از عمقی کمتر از 900 میلیمتری خاک وجود داشت و حداکثر نیاز آبی در مرحله گلدهی و سبزی حبهها بود.
مریآکس .Meriaux
(1981) رقم انگور گریناچی .Grenache
را توسط 200 لیتر آب آبیاری نمود و طی 6 مرحله از مراحل مختلف رشد، مورد تنش خشکی قرار داد. تجزیه دادههای حاصل از اندازهگیری تعداد برگ، وزن و مقدار قند حبهها نشان داد که 73% شاخهها و برگها در مراحل اولیه رشد تشکیل میشوند.میزان قند حبهها کاهش یافته و اندازه حبهها کچکتر گردید. این نتیج در آزمایشهای تأثیر تنشهای خشکی بر فشار اسمزی ارقام هسلینگ .Hesling
و سیلوانر .Silvaner
نیز بدست آمد(دیورینگ .During
، 1984).
ریکیآردی و همکاران .Riciardi et. al.
(1989) واکنش به دمای کانوپی در کلتیوارهای مختلف انگور را در شرایط آب قابل دسترس و بدون آب قابل دسترس بررسی کردند. دمای تاج پوشه (کانوپی) بوسیله دماسنج مادون قرمز اندازهگیری شد. نتایج حاصله نشان داد که بین شرایط تنش خشکی و عدم تنش خشکی از نظر دمای تاج پوشه اختلاف معنیدار وجود داشت ولی بین کولتیوارها از نظر تاج پوشه اختلاف معنیداری مشاهده نگردید.
نوری .Nevry
)1989) مشاهده نمود که در بعضی از شرایط استرس خشکی، میزان نسبت فتوسنتز ، وزن مخصوص برگها، مساحت برگ و توده ماده خشک آن کاهش مییابد که ارقام ترامینر .Traminer
، پینوت .Pinot
و مولدووا .Moldova
بسیار مقاوم به استرس خشکی بوده در حالیکه رقم موسکات گامبریسکی .Muscat Gambriskii
خیلی حساس به تنش خشکی بود.
بارابال .Barabal
(1990)از روش واکنش الکتریکی برگ (electerical respons) در آزمایش های تنش خشکی استفاده نمودند . آنها واکنش برگ را قبل و بعد از تنش خشکی اندازه گیری نمود که رقم کیشمیش .Kishmish
مقاوم به تنشهای خشکی بود ه ومیزان واکنش الکتریکی از 9/71% (در شرایط عدم تنش ) به 30% (در شرایط تنش) کاهش یافت . در حالیکه در رقم آلیاتیکو .Aleatico
که حساس به تنش خشکی بود ، واکنش الکتریکی در شرایط عدم تنش خشکی از 1/87% به 9/9% در شرایط تنش کاهش یافت .
5
پاتاکاس و همکاران .Patakac et. al.
(1997) میزان آب ، پتانسیل اسمزی و تورژسانس برگهای رقم ردیتیس .Roditis
را به روش سیکرومتریک اندازه گیری نمود . او مشاهده نمود که در طول استرس خشکی میزان سیمپلاستیک آب از برگهایی جوان به 78% و در برگهای پیر به 62 % کاهش یافتمواد
مواد و روشها:
این طرح در بهار 1381با بررسی باغات انگور استان قزوین با انتخاب غیر مستقیم و غربال ارقام مقاوم به تنشهای خشکی براساس صفات مرفولوژیک شروع شد. یعنی اینکه کلیه ژنوتیپهای موجود در استان قزوین از نظر صفات سازگار با تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفته و پایه های دارای صفات سازگار به تنش خشکی گزینش می شوند (عبدمیشانی ،1376) . بدین منظور طرحی در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار طراحی و به مرحله اجرا در آمد ، که از هر رقم 8 بوته انتخاب و صفاتی چون زمان رسیدن (به روز ) ، ضخامت برگ (که به وسیله میکرومتر تا یک صدم میلیمتر همراه با میکروسکوپ اندازه گیری شد) ، محتوی نسبی آب برگ، نسبت طول برگ به عرض کرکدار بدن آن اندازه گیری شده و در تجزیه واریانس وارد شد. فاکتور رقم، ارقام بومی استان بوده که هر دو بوته به عنوان یک بلوک در نظر گرفته شد. پس از تجزیه واریانس ، میانگین ارقام از نظر صفات فوق توسط روش دانکن و در سطح 1% و 5% مورد ارزیابی قرار گرفته و افراد برتر از نظر تحمل به تنش خشکی (بطور مرفولوژیک) انتخاب می شوند .
نتایج:
پس از تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از اندازهگیری صفات مرفلوژیک، ارقام چفته، سیاه انگور و ملایی از نظر مرفولوژیک متحمل به خشکی شناخته شدند.این ارقام دارای ظرفیت نسبی آب برگ بالایی بوده و ونسبت به سایر شرایط نامطلوب محیطی تحمل نسبتا خوبی دارد. در مناطق کم باران که بارندگی در آنها در اوایل بهار و پاییز صورت میگیرد، رقم چفته از اهمیت بسزایی برخوردار است. ارقام میتوانند در توسعه کشت و کار انگور در مناطقی که دچار کم آبی و خشکسالی شده اند مورد استفاده قرار گیرند. مهمترین صفت مناسب این ارقام در مقابله با ماههای کم آب، ضخیم بودن کوتیکول برگهای آنها میباشد که این ارقام را نسبت به سایر ارقام متمایز میسازد.
معمولا پس از پایان برداشت محصولاتی چون گندم، جو و کلزا عملیات آماده سازی برای کشت سال زراعی بعد آغاز گردیده و این امر در صورت آماده بودن شرایط معمولا از اوایل مرداد ماه شروع می شود. مهمترین عامل در این زمینه آب و نزولات آسمانی است و تحلیل حاضر که با همکاری کارشناس مسئول طرح و برنامه مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان گنبدکاووس تهیه شده برپایه آن رقم خورده است.
متأسفانه کاهش شدید بارندگی از مرداد ماه 86 که تنها در روزهای 20 و 27 مرداد و مجموعاً 8.2 میلی متر اتفاق افتاد و با گرمای شدید هوا که 25 روز از آن با گرمای شدید بالای 35 درجه همراه بود و حتی 9 روز از آن به بیش از 40 درجه رسید، باعث شد تا میزان تبخیر به 224 میلی متر برسد که حدود 28 برابر بیش از بارندگی بود. در شهریور ماه نیز هیچگونه بارندگی رخ نداد اما میزان تبخیر به 185 میلی متر رسید تا زمین، خشکی بیشتری را تجربه کند.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : word (..doc) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحه : 8 صفحه
قسمتی از متن word (..doc) :
1
تاثیر تنش خشکی برمراحل مختلف جوانه زنی ارقام رایج کلزا
با توجه به نیاز غذایی کشور به روغن های خوراکی و اهمیت گیاه روغنی کلزا (Brassica napus L.) در تامین کمی و کیفی این نیاز، بررسی عوامل موثر بر جوانه زنی بذر این گیاه که نقش مهمی در استقرار، رشد و عملکرد نهایی دارد، لازم به نظر می رسد . محدودیت های خاک، تحت عنوان تنش های محیطی به گیاه صدمه می زنند و تنش خشکی یکی از تنش های محیطی رایج در کشور است که بر مراحل مختلف رشد و متابولیزم گیاه اثر می گذارد . اثر تنش خشکی بر جوانه زنی بذر؛ به رقم گیاهی، پتانسیل اسمزی آب، مدت زمان تنش و مرحله زمانی اثر تنش بستگی دارد
نظر به ضرورت مطالعه شرایط تنش خشکی در اکثر مناطق زراعی کشور و علم بر اینکه مراحل مختلف جوانه زنی، حساسیت های متفاوتی به خشکی دارند، این مطالعه با هدف یافتن زمان دقیق تر تاثیر تنش خشکی در مراحل مختلف جوانه زنی بذر ارقام رایج کلزا که در مناطق مختلف استان فارس ( سردسیری، گرمسیری و معتدله ) کشت می شوند، انجام گردیده است .
معرفی سه رقم انگور متحمل به تنش خشکی در استان قزوین
مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی قزوین
2
چکیده:
خسارت ناشی از گرما و کمبود آب، بر محصولات زراعی و باغی بر کسی پوشیده نیست. بنابراین در گیاهان زراعی و باغی،مخصوصاً درختان انگور( Vitis vinifera) که دچار شرایط نامطلوب تنشهای آبی میشوند، مقاومت به خشکی از نظر جلوگیری از کاهش عملکرد بسیار مهم خواهد بود. لذا شناسایی، انتخاب و استفاده از ارقام انگور متحمل در برابر تنشهای خشکی از موارد بسیار مهم و ضروری در برنامههای بهنژادی انگور میباشد. این طرح در بهار 1381 با بررسی ارقام بومی انگور استان قزوین شروع شد، که انتخاب بصورت غیر مستقیم و غربال ارقام متحمل به تنش خشکی بر اساس صفات مورفولوژیک بود. یعنی اینکه کلیه ارقام موجود از نظر صفات سازگار با تنش خشکی موردیررسی قرار گرفته و ارقام دارای صفات سازگار به تنش خشکی گزینش شدند. بدین منظور طرحی در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار طراحی و به مرحله اجرا در آمد، که ارقامی چون بیدانه سفید، بیدانه قرمز، میشپستان، شاهانی سیاه، چفته، گوهری، یزندایی، شاهانی پیکانی، یاقوتی، احمدی، سیاه انگور، ملایی سفید، ملایی قرمز، فخری، شاهرودی، صاحبی، مثقالی، شصت عروس، طلایی، عسگری و شلانگور شناسایی و یاداشتبرداری و مطالعات اولیه انجام گرفت که صفاتی چون ظرفیت نسبی آب برگ، قطر برگ، نسبت طول برگ به عرض آن،کرکدار بودن برگ و زمان رسیدن آنها اندازهگیری شده و مشاهدات بدست آمده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که ارقام چفته، سیاه انگور و ملایی از نظر مورفولوژیکی متحمل به تنش خشکی شناخته شدند.که این ارقام می تواند جهت کشت وکار در مناطق کم آب مورد استفاده قرار گیرد.
واژههای کلیدی: استرس خشکی، متحمل به خشکی، انگور، Vitis vinifera
مقدمه:
خسارت ناشی از گرما و کمبود آب، بر محصولات زراعی و باغی بر کسی پوشیده نیست. بنابراین در گیاهان زراعی و باغی،مخصوصاً درختان انگور( Vitis vinifera) که دچار شرایط نامطلوب تنشهای آبی میشوند، مقاومت به خشکی از نظر جلوگیری از کاهش عملکرد بسیار مهم خواهد بود. لذا شناسایی، انتخاب و استفاده از ارقام انگور متحمل در برابر تنشهای خشکی از موارد بسیار مهم و ضروری در برنامههای بهنژادی انگور میباشد. اهداف این بررسی عبارتند از:
بررسی مقدماتی وضعیت مقاومت ارقام بومی انگور استان قزوین به تنش خشکی.
انتخاب غیر مستقیم و مورفولوژیک ارقام انگور مقاوم به تنش خشکی
تعیین مقاومترین ارقام انگور به تنش خشکی تحت شرایط تنش
3
زیلجیوان و همکاران . Zyl-Ji-Van et al
(1981) اولین تحقیق را در مورد تیمارهای آبی انگور انجام دادند. آنها دریافتند که در رقم چنین .Chenin
، حداکثر ریشه دهی در منطقه 300 الی 400 میلیمتری عمق خاک بوده و 90% تراکم ریشه از عمقی کمتر از 900 میلیمتری خاک وجود داشت و حداکثر نیاز آبی در مرحله گلدهی و سبزی حبهها بود.
مریآکس .Meriaux
(1981) رقم انگور گریناچی .Grenache
را توسط 200 لیتر آب آبیاری نمود و طی 6 مرحله از مراحل مختلف رشد، مورد تنش خشکی قرار داد. تجزیه دادههای حاصل از اندازهگیری تعداد برگ، وزن و مقدار قند حبهها نشان داد که 73% شاخهها و برگها در مراحل اولیه رشد تشکیل میشوند.میزان قند حبهها کاهش یافته و اندازه حبهها کچکتر گردید. این نتیج در آزمایشهای تأثیر تنشهای خشکی بر فشار اسمزی ارقام هسلینگ .Hesling
و سیلوانر .Silvaner
نیز بدست آمد(دیورینگ .During
، 1984).
ریکیآردی و همکاران .Riciardi et. al.
(1989) واکنش به دمای کانوپی در کلتیوارهای مختلف انگور را در شرایط آب قابل دسترس و بدون آب قابل دسترس بررسی کردند. دمای تاج پوشه (کانوپی) بوسیله دماسنج مادون قرمز اندازهگیری شد. نتایج حاصله نشان داد که بین شرایط تنش خشکی و عدم تنش خشکی از نظر دمای تاج پوشه اختلاف معنیدار وجود داشت ولی بین کولتیوارها از نظر تاج پوشه اختلاف معنیداری مشاهده نگردید.
نوری .Nevry
)1989) مشاهده نمود که در بعضی از شرایط استرس خشکی، میزان نسبت فتوسنتز ، وزن مخصوص برگها، مساحت برگ و توده ماده خشک آن کاهش مییابد که ارقام ترامینر .Traminer
، پینوت .Pinot
و مولدووا .Moldova
بسیار مقاوم به استرس خشکی بوده در حالیکه رقم موسکات گامبریسکی .Muscat Gambriskii
خیلی حساس به تنش خشکی بود.
بارابال .Barabal
(1990)از روش واکنش الکتریکی برگ (electerical respons) در آزمایش های تنش خشکی استفاده نمودند . آنها واکنش برگ را قبل و بعد از تنش خشکی اندازه گیری نمود که رقم کیشمیش .Kishmish
مقاوم به تنشهای خشکی بود ه ومیزان واکنش الکتریکی از 9/71% (در شرایط عدم تنش ) به 30% (در شرایط تنش) کاهش یافت . در حالیکه در رقم آلیاتیکو .Aleatico
که حساس به تنش خشکی بود ، واکنش الکتریکی در شرایط عدم تنش خشکی از 1/87% به 9/9% در شرایط تنش کاهش یافت .
5
پاتاکاس و همکاران .Patakac et. al.
(1997) میزان آب ، پتانسیل اسمزی و تورژسانس برگهای رقم ردیتیس .Roditis
را به روش سیکرومتریک اندازه گیری نمود . او مشاهده نمود که در طول استرس خشکی میزان سیمپلاستیک آب از برگهایی جوان به 78% و در برگهای پیر به 62 % کاهش یافتمواد
مواد و روشها:
این طرح در بهار 1381با بررسی باغات انگور استان قزوین با انتخاب غیر مستقیم و غربال ارقام مقاوم به تنشهای خشکی براساس صفات مرفولوژیک شروع شد. یعنی اینکه کلیه ژنوتیپهای موجود در استان قزوین از نظر صفات سازگار با تنش خشکی مورد بررسی قرار گرفته و پایه های دارای صفات سازگار به تنش خشکی گزینش می شوند (عبدمیشانی ،1376) . بدین منظور طرحی در قالب بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار طراحی و به مرحله اجرا در آمد ، که از هر رقم 8 بوته انتخاب و صفاتی چون زمان رسیدن (به روز ) ، ضخامت برگ (که به وسیله میکرومتر تا یک صدم میلیمتر همراه با میکروسکوپ اندازه گیری شد) ، محتوی نسبی آب برگ، نسبت طول برگ به عرض کرکدار بدن آن اندازه گیری شده و در تجزیه واریانس وارد شد. فاکتور رقم، ارقام بومی استان بوده که هر دو بوته به عنوان یک بلوک در نظر گرفته شد. پس از تجزیه واریانس ، میانگین ارقام از نظر صفات فوق توسط روش دانکن و در سطح 1% و 5% مورد ارزیابی قرار گرفته و افراد برتر از نظر تحمل به تنش خشکی (بطور مرفولوژیک) انتخاب می شوند .
نتایج:
پس از تجزیه و تحلیل دادههای حاصل از اندازهگیری صفات مرفلوژیک، ارقام چفته، سیاه انگور و ملایی از نظر مرفولوژیک متحمل به خشکی شناخته شدند.این ارقام دارای ظرفیت نسبی آب برگ بالایی بوده و ونسبت به سایر شرایط نامطلوب محیطی تحمل نسبتا خوبی دارد. در مناطق کم باران که بارندگی در آنها در اوایل بهار و پاییز صورت میگیرد، رقم چفته از اهمیت بسزایی برخوردار است. ارقام میتوانند در توسعه کشت و کار انگور در مناطقی که دچار کم آبی و خشکسالی شده اند مورد استفاده قرار گیرند. مهمترین صفت مناسب این ارقام در مقابله با ماههای کم آب، ضخیم بودن کوتیکول برگهای آنها میباشد که این ارقام را نسبت به سایر ارقام متمایز میسازد.
معمولا پس از پایان برداشت محصولاتی چون گندم، جو و کلزا عملیات آماده سازی برای کشت سال زراعی بعد آغاز گردیده و این امر در صورت آماده بودن شرایط معمولا از اوایل مرداد ماه شروع می شود. مهمترین عامل در این زمینه آب و نزولات آسمانی است و تحلیل حاضر که با همکاری کارشناس مسئول طرح و برنامه مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان گنبدکاووس تهیه شده برپایه آن رقم خورده است.
متأسفانه کاهش شدید بارندگی از مرداد ماه 86 که تنها در روزهای 20 و 27 مرداد و مجموعاً 8.2 میلی متر اتفاق افتاد و با گرمای شدید هوا که 25 روز از آن با گرمای شدید بالای 35 درجه همراه بود و حتی 9 روز از آن به بیش از 40 درجه رسید، باعث شد تا میزان تبخیر به 224 میلی متر برسد که حدود 28 برابر بیش از بارندگی بود. در شهریور ماه نیز هیچگونه بارندگی رخ نداد اما میزان تبخیر به 185 میلی متر رسید تا زمین، خشکی بیشتری را تجربه کند.
لینک دانلود و خرید پایین توضیحات
دسته بندی : وورد
نوع فایل : word (..doc) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد صفحه : 10 صفحه
قسمتی از متن word (..doc) :
1
بررسی خصوصیات فیزیکی دانهی آفتابگردان ارقام روغنی استان گلستان (کد مقاله 306)
چکیده
از جمله مهمترین محصولات استراتژیک مورد نظر بخش کشاورزی کشور دانههای روغنی مانند دانه آفتابگردان با سطح زیر کشتی حدود 100 و 10 هزار هکتار به ترتیب در ایران و استان گلستان و با میانگین عملکرد یک تن در هکتار میباشد. شناخت خصوصیات فیزیکی فندقه آفتابگردان میتواند در اعمال فرآیندهای مناسب در مرحله برداشت، انتقال، خشک کردن، جداسازی، پوستگیری، ذخیره سازی (انبارداری) و فرآورش نقش اساسی ایفا کند. در این تحقیق ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی دانههای آفتابگردان روغنی سه واریته پروگرس، هایسان33 و یوروفلور نمونهبرداری شده از چهار مکان علیآباد، گلیداغ، کلاله و کالپوش واقع در استان گلستان شامل ابعاد محوری، میانگین حسابی قطر، میانگین هندسی ابعاد (قطر معادل)، ضریب کرویت، مساحت سطح، دانسیته واقعی، دانسیته ظاهری، تخلخل، وزن هزاردانه، حجم، رطوبت، میزان روغن دانه کامل، مغز دانه و پوسته آن بررسی شد. ویژگیهای هندسی، ثقلی و شیمیایی دانه با استفاده از طرح کاملاً تصادفی و در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. نمونههای مورد بررسی از نظر میزان طول، عرض، ضخامت، ضریب کرویت، مساحت سطح، میانگین هندسی ابعاد، میانگین حسابی قطر، حجم دانه، رطوبت، میزان روغن دانه کامل، مغز دانه و پوسته آن اختلاف معنیدار (01/0 P
کلیدواژه: دانه آفتابگردان، ویژگیهای هندسی و ثقلی، خصوصیات شیمیایی
2
مقدمه
دانههای روغنی پس از غلات، دومین ذخایر غذایی جهان را تشکیل میدهند. بر اساس گزارشات FAO میزان تولید روغن جهانی در طول سالهای 06- 2005 حدود 2 درصد افزایش یافته است که بیشترین میزان افزایش روغن نیز مربوط به روغن آفتابگردان میباشد. در ایران علیرغم وجود اراضی وسیع قابل کشت و زمینههای نسبتاٌ زیادی که برای تولید دانههای روغنی وجود دارد، هنوز هم بیش از 85 درصد از روغن مورد نیاز ازخارج (به ارزش تقریبی 647میلیون دلار در سال 1385) وارد میشود [1]. رویکرد به واردات در واکنش به عدم تعادل در عرضـه و تقاضای مواد غذایی به دلیل نوسانات درآمدهای ارزی نمیتواند یک سیاست پایــدار تلــقی گردد بنابراین باتوجه به اهمیت تامین امنیت غذایی در استراتژی بلند مدت 20ساله کشور، مسئولان دولتی درتلاشند تا با اجرای برنامههای توسعهای و اعمال سیاستهای حمایتی کشت دانههای روغنی و هم زمان با آن ظرفیت فرآوری را توسعه داده و از این نظر به مرز خودکفایی برسند. محور این برنامهها در زمینه توسعه کشت آفتابگردان، کلزا، سویا و زیتون میباشد. دانهی روغنی آفتابگردان (Helianthus annuus L.) از خانوادة Astraceae است که سطح زیر کشت آن در ایران و استان گلستان به ترتیب 100 و 10 هزار هکتار با عملکرد یک تن در هکتار میباشد. استان گلستان با تولید 45 درصد دانههای روغنی کشور، برای چهارمین سال متوالی مقام نخست تولید این محصولات را در سال 1385 در بین استانهای کشور به دست آورد. کسب این مقام با تولید 235 هزار تن محصول دانههای روغنی از سطح 130 هزار هکتار از مزارع استان به دست آمده است که از این میان از کشت آفتابگردان در سطح 6 هزار هکتار، حدود 8 هزار تن محصول برداشت شده است. بر اساس آخرین اطلاعات سرویس تحقیقاتی دپارتمان کشاورزی ایالات متحده در سال 06-2005 میزان مصرف دانه آفتابگردان از 52/7 به 84/9 میلیون تن افزایش یافته است و میزان مصرف جهانی روغن آن نیز از 23/13 به 67/16 میلیونه تن افزایش داشته است [24].
دانه آفتابگردان به عبارت صحیحتر تراکن نوع ویژهای از میوه نا شکوفا تعریف شده است. دانه شامل پوست دانه، اندوسپرم و جنین است (شکل 1). پوسته نازک دانه سه لایه دارد که لایه داخلی و خارجی پارانشیمی و لایه میانی پارانشیم اسفنجی است. اندوسپرم غالبا شامل یک لایه سلولهای آلرون است که به پوسته بذر چسبیدهاند قسمت عمده جنین کوتیلدون است. کوتیلدونها عمدتاً دارای پارانشیم نردهای با سلولهای حاوی روغن و اجزا درشت آلرون و کریستالهای پروتئین میباشند. قاعده دانه گرد ون وک آن کشیده است و تقریبا 10 تا 15 میلی متر طول دارد در مقطع عرضی چهار وجهی به نظر میرسد. جزء خارجی پری کارپ یا پوستهی مرکب دارای سلولهای کشیده و رنگی میباشد و قسمت درونی از چندین لایهی فیبری یا دیوارههای به شدت مشبک تشکیل شده است. پوسته دیوارهی دانه یا تستا سفید است. اندوسپرم آفتابگردان تقریبا در موقع تشکیل جنین مصرف میگردد. به طور میانگین مغز آفتابگردان 70 درصد از کل وزن آن را تشکیل میدهد [2].
شکل 1- دانه آفتابگردان و پوسته آن.
روغن دانه آفتابگردان دارای کیفیت بسیار عالی برای نیازهای تغذیهای میباشد به طوریکه در سالهای اخیر ارقام زراعی با درصد روغن بالا و خصوصاً دارای اسید اولئیک بالا نقش مهمی در زراعت این محصول داشته است. حدود 25 درصد وزن فندقة آفتابگردان را پوسته تشکیل میدهد وخصوصیات فیزیکی دانه میتواند راهنمایی برای بازاریابی، تسهیل در استخراج روغن و تعیین شرایط بهینة عملیات واحد کاهش اندازه در کارخانجات روغنکشی از آفتابگردان روغنی باشد. حمل و نقل دانههای روغنی به لحاظ پراکندگی مناطق تولید در سطح کشور از موارد مهم و تاثیر گذار بر هزینه های تولید روغن نباتی میباشد. مسلماٌ ارائه راهکارهای اساسی از جمله مسائل فنی و اقتصادی جهت بهبود حمل و نقل دانه
3
های روغنی، علاوه بر کاهش هزینه حمل ونقل بر قیمت تمام شده روغن نباتی تاثیر گذاشته و نهایتاٌ منجر به کاهش بار مالی از دوش تولید کنندگان و مصرف کنندگان این کالای ضروری میشود. بررسی بعضی از خواص فیزیکی دانه آفتابگردان و مغز آن و مقایسه آنها با دیگر دانهها برای طراحی بهتر تجهیزاتی برای جابجا کردن، انتقال، حمل و نقل، جداسازی، پوست گیری، خشک کردن و استخراج مکانیکی روغن، انبار کردن و دیگر فرآیندها به نظر لازم می رسد [13،14]. هدف از این پروژه تعیین خصوصیات هندسی، ثقلی و شیمیایی ارقام آفتابگردان روغنی استان گلستان میباشد. نتایج این تحقیق در پروژه های اصلاح نژاد ارقام آفتابگردان نیز میتواند مورد استفاده قرار گیرد. دادههای جمعآوری شده شامل ویژگیهای هندسی، ثقلی و شیمیایی دانه با استفاده از طرح کاملاً تصادفی با هشت نمونه و در چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت. در آنالیز واریانس و مقایسه میانگین ها از نرم افزار SAS و از روش آزمون آماری ANOVA استفاده شد. نمودارها به وسیله نرم افزار EXCEL رسم شد. مقایسهی میانگین اثرات اصلی و متقابل از طریق آزمون چند دامنهای دانکن مورد بررسی قرار گرفت.
3- مواد و روشها
3-1- مواد
واریتههای آفتابگردان مورد بررسی شامل هیبرید هایسان33 با وزن هزار دانه 80-70 گرم، میزان روغن 47 درصد و عملکرد دانه 0/4-7/3 تن در هکتار،رقم پروگرس با وزن هزار دانه 70-65 گرم، میزان روغن 47درصد و عملکرد دانه 5/3-5/2 تن در هکتار و رقم یوروفلور با وزن هزار دانه 80-70 گرم، میزان روغن 46درصد و عملکرد دانه 6/3-4/3 تن در هکتار.
3-2- روشها
3-2-1- نمونهبرداری
نمونه برداری از 4 محل کاشت دشت کالپوش، گنبد و گلیداغ، کلاله و مینودشت ، علی آباد و گرگان و به روش طبقهبندی (تعیین مراکز عمدة کشت آفتابگردان) و سپس اخذ نمونههای تصادفی از مناطق عمدة کشت آفتابگردان انجام شد به طوریکه از هر یک از 4 محل کاشت بر حسب سطح زیر کشت حداقل 30 نمونه از مزارع با مدیریت یکسان زراعی (بدون وجود عوامل محدود کنندة تولید) مربوط به هر یک از ارقام نمونهبردای انجام گرفت. نمونههای مربوط به هر منطقه با هم مخلوط و نهایتاً یک نمونة مرکب به وزن 100 کیلوگرم (از هر واریته مورد آزمایش) اخذ گردید. نمونهها طبق جدول 2 نامگذاری شدند.
جدول 3-1- ارقام مورد استفاده دراین تحقیق و محل تولید آنها
نوع نمونه
A
B
C
D
E
G
H
K
رقم
هایسان33
یوروفلور
هایسان33
یوروفلور
هایسان33
پروگرس
یوروفلور
پروگرس
مکان
علی آباد
گلیداغ
گلیداغ
کلاله
کلاله
کالپوش
کالپوش
کلاله
آماده سازی نمونهها: مواد خارجی، دانههای شکسته و نارس با استفاده از غربال و گرد و غبار و مواد خارجی سبکتر به وسیله نیروی باد جداشدند [10،11]. سپس نمونه ها در 10 کیسه کتانی 10 کیلویی بستهبندی و در اتاقی با درجه حرارت 18 درجه سانتیگراد نگهداری شدند. از هر کیسه یک نمونه 1 کیلوگرمی اخذ که در مرحله اول به دو واحد 5/0 کیلوگرمی و در مرحله دوم هر 5/0 کیلوگرم به دو واحد 250 گرمی تقسیم بندی شدند. سپس از هر نمونه 250 گرمی دو نمونه 20 گرمی برداشته شد که در مجموع میزان نمونه از هرکیسه 40 گرم خواهد بود که با احتساب 10 کیسه ( نام گذاری شده بر حسب واریته و مکان) 400 گرم نمونه به دست آمد. این روش نمونه برداری با روشهای به کارگرفته شده توسط سایر محققین همخوانی دارد [7،9،13].
3-2-2 – اندازه گیری خواص هندسی دانه آفتابگردان
ابعاد محوری با تعریف سه بعد اصلی طول(L) ، عرض(W) و ضخامت (T) برای هر دانه (شکل1). در این آزمون این ابعاد برای 20 دانه آفتابگردان در 30 تکرار (جمعا 600 دانه) با استفاده از کولیس ورنیه (دقت 02/0میلیمتر) اندازهگیری شد.
4
شکل 3-1- ابعاد مشخص دانه آفتابگردان.خطوط نقطه چین مغز داخل دانه را نشان می دهد; L،l ، طول; W،w ، عرض ; T،t ،ضخامت (Gupta and Das, 1997).
اندازهگیری و محاسبهی میانگین حسابی قطر (de)، میانگین هندسی ابعاد (قطر معادل De) برحسب میلیمتر و ضریب کرویت ( Φ) برای دانهها با استفاده از روابط زیر: [9،20].
رابطه (3-1) ؛ =( L+B+T)/3 de
رابطه (3-2) ؛ D e= (LBT)1/3
رابطه (3-3) ؛ / L =(LBT)1/3 Φ
که در روابط بالا L طول، B عرض وT ضخامت میباشد.
سطح دانهها (s) بر حسب میلیمتر مربع با استفاده از تشابه هندسی با جسم کره کشیده توسط رابطه زیر محاسبه گردید [16].
رابطه (3-4) ؛ S = 2 a 2 +(b2 ln(1+e/1-e))/e و e = (1-(b/a)2)1/2
S = Л D2e
حجم هر دانه با استفاده از اندازه های به دست آمده ابعاد محوری شامل طول، عرض و ضخامت و با فرض شکل دانه به یک کره کشیده از رابطه زیربه دست آمد [8،16].
رابطه (3-5)؛ که در این رابطهv حجم ، a نصف طول و b نصف عرض میباشد.
3/ ] b× 2(a) π= [ 4 v
3-2-3- اندازه گیری خواص ثقلی دانه آفتابگردان
وزن هزار دانه ازطریق محاسبه وزن500 دانه که به طور تصادفی انتخاب شده بودند به دست آمد. که این مشابه روشهای محققین دیگر میباشد [17،19]. مراحل کار بدین شرح است: ابتدا نمونه وزن شده به5 قسمت مساوی تقسیم شد سپس از هر قسمت 100 عدد شمرده و وزن گردید و میانگین 5 عدد به دست آمده محاسبه شد.
رابطه (3-6)؛ (میانگین 5 قسمت 100تایی) ×10 = وزن هزاردانه
برای محاسبه دانسیته واقعی، جرم هردانه (m s )که با استفاده از ترازوی دیحیتال (با دقت 001/0 گرم) به دست آمده را بر حجم (v)که از رابطه (3-12) به دست آمده تقسیم میشود [9].
رابطه (3-7)؛ m s /v = ρt
برای اندازهگیری دانسیته ظاهری (ρb) ظرفی با حجم و جرم مشخص انتخاب و از دانههای آفتابگردان آنهم بیشتر از گنجایش پر شدند. دانهها باید با سرعتی ثابت و از ارتفاع حدود 150 میلیمتری ریخته شوند. ریختن دانهها از ارتفاع 150 میلیمتری با ایجاد ضربه در ظرف به هنگام پرکردن باعث اثر تهنشینی در حین ذخیرهسازی میشود [15]. بعد از پرکردن ظرف، دانههای اضافی با عبور دادن یک تکه چوب صاف روی سطح ظرف با حرکت زیگزاگی برداشته میشوند. دانهها به هیچ وجه فشرده نمیشوند. ظرف با استفاده از یک ترازوی دیجیتال که دقت آن 01/0 بود وزن شد [20]. دانسیته ظاهری(ρb ) از نسبت جرم دانه در ظرف(mb) به حجم کل آن(vb) به دست می آید. طبق رابطه زیر: